مطالب

احمد شاملو

۱۳۰۴ – ۱۳۷۹

شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار، پژوهشگر، مترجم، فرهنگ‌ نویس ایرانی و از بنیان‏گذاران و دبیران کانون نویسندگان ایران در پیش و پس از انقلاب بود.

در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ در خیابان صفی علیشاه تهران متولد شد. پدرش حیدر افسر ارتش بود، و شاملو  را به اهالی کابل متصل می‌کرد . مادرش کوکب عراقی شاملو، از مهاجران قفقازی بود.دوران دبستان و دبیرستان را در شهرهایمختلف گذراند. به شوق آموختن زبان آلمانی در مقطع اول هنرستان صنعتی ایران و آلمان ثبت‌نام کرد.زندانی شدنش در سال ۱۳۲۲ به سبب فعالیت‏های سیاسی، پایانِ تحصیلات نامرتبش را رقم می‏زند. شاملو در سال ۱۳۲۶ در سن بیست و دو سالگی با اشرف‌الملوک اسلامیه ازدواج کرد. هر چهار فرزند او، سیاوش، سامان، سیروس و ساقی حاصل این ازدواج هستند. این ازدواج و ازدواج بعدی شاملو به جدایی انجامید. اما سومین و آخرین پیوند زناشویی‏ شاملو با آیدا، در سال ۱۳۴۳ بود که تا پایان عمر خود، عاشقانه با او زیست. شاملو در همین سال دو مجموعه شعر به نام‌های آیدا در آینه و لحظه‌ها و همیشه را منتشر می‌کند، و سال بعد نیز مجموعه‌ای به نام آیدا: درخت و خنجر و خاطره! منتشر می‌شود.

در سال ۱۳۲۵، شاملو که هنوز به عنوان شاعری نوپرداز شناخته نمی‌‏شد، با نیما یوشیج، پدر شعر نو فارسی آشنا می‌گردد. سال ۱۳۲۶ کار شاعری شاملو با انتشار دفتری به نام «آهنگ‏‌های فراموش شده» که تنها دفتر شعر او در قالب سنتی و موزون است، آغاز می‌شود. برای نخستین‏ بار در شعر «تا شکوفه‏ سرخ یک پیراهن» که در سال۱۳۲۹ با نام «شعر سفید غفران» منتشر شد، وزن را رها کرد، و به صورت پیشرو، سبک نویی را در شعر معاصر فارسی شکل داد. در سال ۱۳۳۲ پس از کودتای ۲۸ مرداد  مجموعه شعر آهن‌ها و احساس توسط پلیس در چاپخانه سوزانده می‌شود، و با یورش مأموران به خانه او، ترجمه طلا در لجن اثر زیگموند موریس، و بخش عمده‏ کتاب پسران مردی که قلبش از سنگ بود اثر مور یوکایی، با تعدادی داستان کوتاه و کتاب‌ها و یادداشت‌های کتاب کوچه و نسخه‌های یگانه‌ای از مرگ زنجره و سه مرد از بندر بی‌آفتاب توسط پلیس ضبط می‌شود، که دیگر هرگز به دست نمی‌آید، و به عنوان زندانی سیاسی به زندان موقت شهربانی و زندان قصر برده می‌شود. در زندان علاوه بر شعر، به بررسی شاهنامه می‌پردازد و به نگارش پیش‌نویس دستور زبان فارسی ،و قصه‏ بلندی به سیاق امیر ارسلان و ملک بهمن می‌نویسد، که در زندان از بین می‌رود. او در زمستان ۱۳۳۳ پس از تحمل یک سال حبس، از زندان آزاد می‌شود. سال‏ها بعد، شاملو با انتشار قطع‏نامه شعر جدیدی را پایه‏ گذاری می‌کند.در سال ۱۳۳۶ با انتشار مجموعه‏ اشعار هوای تازه، به عنوان شاعری برجسته تثبیت می‌شود. در همین سال مجموعه‌ای از رباعیات ابوسعید ابوالخیر، خیام و باباطاهر را منتشر می‌کند. در سال ۱۳۳۹ مجموعه شعر باغ آینه حاوی ترانه‌های عامیانه‏ معاصر فارسی همچون پریا و دخترای ننه دریا  منتشر می‌شود. شاملو از معدود شاعرانی است که برای همه نسل‌ها شعر سروده‌است، یعنی از کودکی با شعر «بارون می‏آد جرجر» ، تا دوره‏ نوجوانی و عاشقانه‌ها، تا جوانی و روحیه انقلابی و دوره میانسالی و پیری که «در آستانه» شعری جاودانه‌است.از فعالیتهای مطبوعاتی شاملو می توان به، سردبیری هفته‌نامه فردوسی در ۱۳۳۹ ،کتاب هفته در ۱۳۴۰، سردبیری قسمت ادبی و فرهنگی هفته‌نامه خوشه در ۱۳۴۶، و برنامهٔ قصه‌های مادربزرگ  برای برنامه‌های کودک تلویزیون ملی ایران، سردبیری هفته‌نامه ایرانشهر در۱۳۵۷ در لندن،  سردبیری هفته‌نامهٔ کتاب جمعه در ۱۳۵۸اشاره کرد.کتاب هفته و خوشه از تأثیرگذارترین هفته‌نامه‌های ادبی دههی۴۰ بودند. در ۱۳۴۵ برای سومین بار تحقیق و گردآوری کتاب کوچه راآغاز می‌کند. در  ۱۳۵۱ حافظ شیراز  منتشر می شود، که روایتی است که شاملو از شعرهای حواجه حافظ شیرازی داشته‌است.  در ۱۳۵۴به دعوت دانشگاه رم به ایتالیا می رود، تا در کنگرهٔ جهانی نظامی گنجوی شرکت کند .در ۱۳۵۵ انجمن قلم آمریکا و دانشگاه پرینستون از او برای شرکت در گردهمایی ادبیات امروز خاورمیانه دعوت می‌کنند. شاملو در این سفر با شاعران و نویسندگان مشهور جهان همچون یاشار کمال، آدونیس، البیاتی وکوزمینسکی دیدار می‌کند.

شاملو در زمینه‏ ترجمه‏ نیز فعالیت‌های زیادی دارد. در سال ۱۳۵۷ مجموعه شعر دشنه در دیس در ایران منتشر می‌شود.در ۱۳۶۷ به آلمان غربی سفر می‌کند تا به عنوان میهمانِ مدعوِ دومین کنگرهٔ بین‌المللی ادبیات (اینترلیت ۲) با عنوان جهانِ سوم: جهانِ ما شرکت کند. در ادامهٔ این سفر به اتریش، و سپس به دعوت انجمن جهانی قلم (Pen) و دانشگاه گوتنبورگ به سوئد می‌رود.در همین سال مجموعه شعرهای احمد شاملو (دوجلدی) در آلمان غربی منتشر می‌شود.در ۱۳۶۹  به دعوت مرکز پژوهش و تحلیل مسائل ایران سیرا (CIRA)  به آمریکا سفر می‌کند، و به عنوان استاد میهمان یک ترم در دانشگاه برکلی، زبان، شعر و ادبیات معاصر فارسی را تدریس می کند.شاملو در۱۳۷۰، به ایران بازگشت.

سال‌های آخر عمر شاملو، کم و بیش در انزوا گذشت. با شدت گرفتن بیماری دیابت، بیماری آزارش می‌داد. او در تمام این سال‌ها کار ترجمه و به‌خصوص تدوین کتاب کوچه را ادامه داد . در دهه هفتاد با شرکت در شورای بازنگری شیوهٔ نگارش و خط فارسی  فعالیت کرد. دفتر شعر ترانه‌های کوچک غربت (۱۳۵۹)، مدایح بی‌صله در ۱۳۷۱(در استکهلم)، در آستانه در ۱۳۷۶، و آخرین مجموعه شعر احمد شاملو، حدیث بی‌قراری ماهان در ۱۳۷۹ منتشر شد.سرانجام احمد شاملو در ساعت ۹ یکشنبه شب دوم مرداد ۱۳۷۹ در خانه خود در دهکده فردیس درگذشت. پیکر او در روز پنج‌شنبه ۶ مرداد از مقابل بیمارستان ایرانمهر و با حضور ده‌ها هزار نفر از علاقه مندان وی تشییع و در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. 

این مطلب را به اشتراک بگذارید

• < قبلی